به نقل از گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، نظام ارزیابی محصولات دانش‌بنیان بالأخره بعد از چندین سال اصلاح شد و ملاک‌های جدیدی برای شناسایی این کالاها و خدمات به آن اضافه شد. از زمان شکل‌گیری زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان در کشور و به رسمیت شناختن این شرکت‌ها حدود یک دهه می‌گذرد و اکنون وقت آن رسیده که این شرکت‌ها به رسالت خود، یعنی تأثیرگذاری شگرف در صنعت و اقتصاد کشور بپردازند. نظام ارزیابی جدید دانش‌بنیان‌ها که به نوعی ناشی از قانون جهش تولید دانش‌بنیان است، مسیر جدیدی را برای شرکت‌های صنعتی باز می‌کند تا بتوانند ارتباط خود را با دانش‌بنیان‌ها و فعالیت‌های تحقیق و توسعه بهبود دهند.

ارزیابی جدید و تغییرات نظام دانش‌بنیانی کشور

پس از گذشت حدود یک دهه از شکل‌گیری این زیست‌بوم و شرکت‌های کوچک و بزرگ دانش‌بنیان و همچنین تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان در سال گذشته، لازم بود تا روش جدیدی برای طبقه‌بندی این شرکت‌ها در نظر گرفته شود.

در ارزیابی دانش‌بنیانی پیشین، تنها به سطح فناوری شرکت نگاه می‌شد. اگر شرکتی می‌توانست ثابت کند که از فناوری سطح بالا نسبت به سطح فناوری کشور استفاده می‌کند و یا فرآیندها و فناوری خود را از طریق تحقیق و توسعه بهبود داده است، در زمره دانش‌بنیان‌ها قرار می‌گرفت و می‌توانست از خدمات و حمایت‌های دانش‌بنیان‌ها استفاده کند.

مدل ارزیابی قبلی به دنبال افزایش سطح فناوری در کشور بود و شرکت‌ها با ارائه اسنادی که نشان می‌داد به دنبال ارتقای زیرساخت‌های فناورانه خود رفته‌اند، یا حتی اگر به یک نمونه آزمایشگاهی یا MVP پیشرفته نیز رسیده‌اند، به عنوان دانش‌بنیان ثبت می‌شدند. 

در مدل ارزیابی جدید شرکت‌های دانش‌بنیان، برنامه رشد 5 ساله این شرکت‌ها دریافت و بررسی می‌شود. مطابق با این نظام جدید، دانش‌بنیان‌ها به سه دسته شرکت‌های دانش‌بنیان «نوپا»، شرکت‌های دانش‌بنیان «نوآور» و شرکت‌های دانش‌بنیان «فناور» تقسیم می‌شوند. هر کدام از این شرکت‌ها مطابق با شرایطی که دارند مورد حمایت قرار می‌گیرند.

حمایت‌های نقطه‌زن از دانش‌بنیان‌ها

مطابق با تعاریف جدید، شرکت‌های نوپا عموما شرکت‌هایی هستند که توانسته‌اند به سطح فناوری بالا دست یابند، اما محصول آن‌ها به نحو تأثیرگذاری وارد بازار نشده است و میزان فروش کل آن‌ها نیز کمتر از 5 میلیارد تومان است. در حال حاضر تعداد بیشتری از شرکت‌ها در این وضعیت هستند و لازم است تا حمایت‌هایی که از آنان می‌شود در جهت افزایش بازار آن‌ها باشد.

در مقابل نوآورها و فناورها فروش بیش از 5 میلیارد دارند و تفاوت آن‌ها در سهم محصول دانش‌بنیان از سبد محصولات تولیدی است. نوآورها شرکت‌هایی هستند که کمتر و فناورها بیشتر از 50 درصد درآمد فروش خود را از محصول دانش‌بنیان ثبت‌شده کسب می‌کنند. در واقع، میزان فروش شرکت و به نوعی اندازه شرکت نیز در ارزیابی جدید در نظر گرفته می‌شود. همچنین نوپاهایی که بتوانند فروش خود را به بالای 5 میلیارد تومان برسانند، می‌توانند به عنوان فناور ثبت شوند و حمایت‌های دیگری نیز دریافت کنند.

به گفته روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری حمایت از دانش‌بنیان‌ها در نظام ارزیابی جدید هدفمندتر می‌شود. وی در جمع رؤسای پارک‌های علم و فناوری گفت: در بحث تأمین مالی شرکت‌های دانش بنیان به ۳ تقسیم‌بندی رسیده‌ایم؛ نخست شرکت‌های معمول، شرکت‌هایی که رشد متوسط دارند و شرکت‌هایی با رشد عالی. بنا داریم نظام تأمین مالی شرکت‌ها را ارتقا دهیم و اعتبارات را نقطه‌زن‌تر به شرکت‌ها تخصیص دهیم.

نظام ارزیابی جدید چگونه می‌تواند به دانش‌بنیان شدن صنایع کمک کند؟

یکی از تغییرات جدید در نظام ارزیابی، اضافه شدن دسته جدید شرکت‌های نوآور است. شرکت‌هایی با میزان فروش بالا که ممکن است محصولات دانش‌بنیان هم داشته ‌باشند، اما آن محصول جزء اصلی سبد فروش آن شرکت نباشد. این شرکت‌ها عموما جای خود را در بازار پیدا کرده‌اند و برای اینکه تولید محصول فناورانه خود را افزایش دهند، نیازمند حمایت هستند.

از طرفی مطابق با قانون جهش تولید دانش‌بنیان، شرکت‌های صنعتی می‌توانند در تحقیق و توسعه هزینه کنند و نسبت مشخصی از آن را به عنوان اعتبار مالیاتی دریافت کنند. این امر در کنار دسته‌بندی جدید شرکت‌های نوآور می‌تواند شرکت‌های صنعتی را ترغیب کند تا به سمت دانش‌بنیانی و تولید محصولات فناورانه حرکت کنند و بتوانند از حمایت‌های دانش‌بنیانی نوآورها نیز برخوردار شوند.

دانش‌بنیان کردن اقتصاد و صنایع کشور مانند صنعت خودروسازی، نفت، فولاد و... همواره به عنوان یکی از رهنمودها و مطالبات رهبر انقلاب از مسؤولان هم بوده است. کمک به افزایش سهم تولیدات دانش‌بنیان از تولید ناخالص ملی (GDP) از طریق تشکیل زنجیره‌های ارزش و کاهش خام‌فروشی امری است که با روی‌آوری صنایع به نو کردن تجهیزات و فناوری‌های خود رخ می‌دهد و این کار نیز نیاز به ترغیب صنایع به هزینه در تحقیق و توسعه دارد.

به گفته ایمان اعیانی، مدیرکل ارزیابی شرکت‌های دانش‌‌بنیان معاونت علمی و فناوری: «با ورود شرکت‌های نوآور به زیست‌بوم نوآوری طبیعتاً بازارهای خوبی برای شرکت‌های نوپا و فناور شکل می‌گیرد و این شرکت‌ها با توجه به اینکه پیشران‌های صنعتی در حوزه‌های مختلف هستند، باعث می‌شود که صنایع بزرگ رنگ‌و‌بوی بیشتری از دانش‌‌بنیان‌ها به خود بگیرد.»

سرمایه‌گذاری در نوپاها و کمک به اشتغال‌زایی در کشور

با افزایش سطح فعالیت‌های دانش‌بنیان در صنایع و افزایش تولید دانش‌بنیان، تأثیرگذاری دانش‌بنیان‌ها در اقتصاد و کشور نیز محقق خواهد شد و ثمره‌های آن با تأثیر مستقیم بر اقتصاد کشور به کل مردم جامعه خواهد رسید.

نظام ارزیابی جدید دانش‌بنیان‌ها را ترغیب می‌کند که رشد کنند و خود را بزرگ‌تر کنند. نوپاها برای اینکه به فناور تبدیل شوند، علاوه بر اینکه بایستی به فروش بالای 5 میلیارد برسند باید به اشتغال تخصصی حداقل 10 نفر نیز کمک کنند. شرکت‌های فناور نیز عمدتا دارای پرسنل کاری با تعداد افراد بالا هستند و زمینه اشتغال افراد زیادی را فراهم می‌کنند. همچنین فناورهایی که بتوانند در استارت‌آپ‌ها و نوپاهای دیگر سرمایه‌گذاری کنند، دارای امتیازهای ویژه‌ای خواهند بود.

از طرفی در نظر گرفتن سیاست اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه در قانون جهش تولید دانش‌بنیان و وجود دسته نوآور برای ترغیب شرکت‌های صنعتی به فعالیت‌های دانش‌بنیانی، باعث می‌شود شرکت‌های صنعتی هزینه بیشتری را برای تحقیق و توسعه و سرمایه‌گذاری در دانش‌بنیان‌ها صرف کنند. این امر نیز خود به اشتغال و افزایش فعالیت‌های دانش‌بنیانی در کشور کمک می‌کند.