پرویز کرمی، سخنگوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفت وگو با جام جم ضمن تشکر از کادر درمانی کشور به عنوان خط مقدم مبارزه باکرونادر رابطه با فعالیت های این معاونت بیان می کند:

معاونت علمی در همان روزهای نخست شیوع کرونا نسبت به تشکیل کمیته ای از ستادهای راهبردی فناوری های مرتبط در حوزه مقابله با این بیماری ویروسی به سرپرستی سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور با همراهی صندوق نوآوری و شکوفایی اقدام کرد تا زیست بوم فناوری و نوآوری در این مبارزه همدل و هم افزا با مدافعان خط مقدم مبارزه پزشکی و بهداشتی اقدامات خود را انجام دهد.» وی می افزاید: «در جلسات این کمیته فعالیت های مورد نیاز جهت رفع نیازهای کشور به دو دسته فوری و درازمدت تقسیم بندی شدند و پیگیری های لازم برای هر یک از این اقدامات آغاز شد. در دسته اقدامات فوری بنا شد تا کمبودهای پزشکی، فناورانه و تجهیزاتی شناسایی و برای رفع آنها به سرعت اقدام شود.

به همین منظور فراخوانی از سوی کمیته مبارزه با کرونای معاونت علمی اعلام شد تا شرکت های دانش بنیان و نوپایی که در حوزه های مختلف می توانند به مقابله با کرونا کمک کنند، اعلام آمادگی کرده و ما نیز پس از بررسی توانمندی هایشان از آنها حمایت کنیم.) براساس فراخوان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی قرار شده است شرکت های فناور و دانش بنیانی که می توانند در جهت رفع نیازهای کشور برای مقابله با ویروس کرونای جدید فعالیت کنند حمایت هایی بر اساس نیازهای مجموعه ها وتسهيلات متنوع دریافت کنند. ساخت کیت های تشخیص کرونا، تولید ماسک های نانو، تولید مواد ضدعفونی کننده، ساخت دستگاههای تولید ماسک نانو، ساخت دستگاههای تولید مواد ضدعفونی کننده، داروهای مؤثر در درمان و کنترل عوارض بیماری، سامانه های نرم افزاری پایش، مدل سازی و شبیه سازی نرم افزاری و سایر محصولات و خدماتی که به هر نحو به مقابله با ویروس کمک کند محورهای این فراخوان بوده است.

استفاده از توانمندی داخلی برای تولیدکیت تشخيص

تولید کیت های تشخیص کارآمد این ویروس از مهم ترین مأموریت هایی است که از سوی وزارت بهداشت به شرکت های تولیدکننده کیت های تشخیصی اعلام شده است.

از آنجا که تولید کیت تشخیصی این ویروس به تجهیزات خاص خود نیاز خواهد داشت، سازمان غذا و دارو در همکاری با ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، فراخوانی را منتشر کرد تا از ظرفیت و توانمندی شرکت های داخلی برای تولید این کیت استفاده شود و در صورت نیاز تسهیلات و حمایت های لازم برای تولید سریع تر و با کیفیت به شرکت های توانمند ارائه شود.

مصطفی قانعی، دبیر ستاد ویژه توسعه زیست فناوری و از اعضای کمیته داوری طرح ها در گفت وگو با جام جم درباره نحوه انتخاب شرکتهای توانمند می گوید: «از میان ۵۰ شرکت داوطلب برای فراخوان، پس از بررسی های سازمان غذا و دارو و اعمال داوری طرح ها، پنج شرکت به عنوان شرکت هایی که ظرفیت مورد نیاز برای تولید کیت تشخیصی را دارند انتخاب و هفته گذشته وارد قراداد با معاونت علمی و فناوری شده اند.)

وی در ادامه در خصوص نحوه داوری دانش بنیان ها توضیح می دهد: «شرکت های مورد تأیید سازمان غذا و دارو برای تولید کیت، به کمیته داوری طرح ها در معاونت علمی و فناوری ارجاع شدند. معیارهای مورد نظرما برای بررسی ظرفیت های این مجموعه های دانش بنیان سابقه تولید و عرضه محصولات مشابه برای بیماری های دیگر با تأییدیه سازمان غذا و دارو به صورت موفق، ضمانت تولید در کمترین زمان ممکن و با حداکثر دقت بوده است.

قانعی با اشاره به شرایط متفاوت هریک از این مجموعه هاتصریح می کند: «تلاش شده تا حمایت ها متناسب با نیازهای اعلام شده از سوی هر شرکت صورت بگیرد تا بتواند بیشترین اثربخشی را در سریعترین زمان ممکن برای عبور از این بحران جهانی فراهم کند.) به گفته دبیر ستاد توسعه زیست فناوری، قرار است تولیدات این شرکت ها، پیش از تمام شدن کیت های اهدایی چین و سازمان جهانی بهداشت آماده ورود به بازار شوند؛ همان کیت هایی که در حال حاضر در مراکز تشخیصی و درمانی مورد بهره برداری قرار گرفته است. بنابراین زمان مورد انتظار برای آماده سازی این کیت های تشخیصی حدود یک ماه خواهد بود. البته به گفته سخنگوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با توجه به پیشرفت های خوب برخی از این شرکت ها پیش بینی می شود این زمان به کمتر از یک ماه تقلیل یابد و به زودی با ورود کیت های ایران ساخت به میزان کافی به چرخه تشخیص و درمان نگرانی از بابت کمبود کیت های تشخیصی نخواهیم داشت و چه بسا مازاد تولید هم داشته باشیم. کمیته مبارزه با کرونا ارائه جزئیات بیشتر در مورد شرکت های برگزیده را منوط به زمانی دانست که این شرکت ها بتوانند در زمان مقرر به صورت موفق فعالیت خود را به نتیجه برسانند.

تلاش فناوران نانو در حمایت از کادر درمان

بخش دیگرحمایت های معاونت علمی و فناوری به حوزه نانو اختصاص یافته و ستاد ویژه توسعه فناوری نانو برای شناسایی و ارائه حمایت های لازم در این حوزه مأمور شده است تا از ظرفیت های این حوزه برای تولید ماسک های تنفسی نانو و مواد ضدعفونی کننده کارآمد بهره برداری شود.

کرمی در خصوص فعالیت های صورت گرفته جهت افزایش ظرفیت تولید ماسک های نانو در کشور به جام جم می گوید: «تولید ماسک های نانو N95 و N99 به دستگاه های دارای فناوری پیشرفته و گران قیمت نیاز دارد. در بررسی هایی که در همان روزهای ابتدایی داشتیم، متوجه شدیم یکی از شرکت های تولیدکننده این دستگاه ها دو دستگاه تولید ماسک نانو را به سفارش کشور کره جنوبی تولید کرده و آماده صادرات است.

اما بلافاصله با جبران ضرر و زیان تولیدکننده، مانع از صادرات این دو دستگاه شدیم و آنها را وارد کارخانه های تولید ماسک داخلی کردیم. از سوی دیگر با شناسایی و تجهیز شرکت های موجود در حوزه تولید ماسک حتی ماسک های تنفسی ساده که بعضا فعالیت محدودی داشتند، به سرعت ظرفیت تولید ماسک را در داخل کشور افزایش دادیم به طوری که امروز شاهد تولید روزانه ۳۰۰ هزار ماسک نانو برای کادر درمانی و بیماران از شرکت های دانش بنیان حوزه نانو هستیم و در تلاشیم تا این تعداد را در ادامه افزایش دهیم.)

نمونه ای از تلاش های به ثمر نشسته 

شرکت فناوران نانومقیاس از شرکتهای دانش بنیانی است که پیش از این در کنار تولید کیت های تشخیصی سریع مانند آزمون سريع بارداری یا اعتیاد به تولید ماسک های تنفسی دارای نانوالیاف نیز پرداخته بود. به دنبال شیوع ویروس کرونای جدید و فراخوان معاونت علمی و فناوری برای تولید ماسکهای تفسی مناسب برای بیماران و کادر درمانی کشور، این شرکت اعلام آمادگی کرد و در حال حاضر از بیشتر ظرفیت تولید خود برای تولید این ماسک ها استفاده میکند. نادر نادری، مدیرعامل این مجموعه دانش بنیان در خصوص میزان ظرفیت تولید شرکت به جام جم می گوید: «ظرفیت اولیه ما برای تولید ماسک های تنفسی دو تا سه هزار ماسک در روز بوده که در حال حاضر به ۱۰ هزار ماسک ارتقا یافته است. به گفته نادری این مجموعه با جذب نیروی کار بیشتر و افزایش شیفت های کاری به دو شیفت و در ادامه سه شیفت کاری، در پی افزایش تولید است تا بتواند هرچه سریع تر به رفع یکی از دغدغه های مهم مراکز درمانی را کمک کند و به انجام تعهد خود به وزارت بهداشت برای تولید ۲۰ هزار ماسک در روز دست یابد. وی در خصوص نحوه سنجش کارایی ماسک های تولیدی توضیح می دهد:

فناوران نانومقیاس از معدود مجموعه های دارای دستگاه آزمون فیلتر نانو است که می تواند کارایی تولید را براساس معیارهای گواهینامه های بین المللی اروپایی ( FFP 1, 2 , 3 ) و آمریکایی (96 ,N95) بسنجد. بنابراین می توانیم از این ویژگی در جهت تسریع روند تولید ماسک های مورد نیاز استفاده کرده و با سرعت بیشتری ماسک ها را برای تحویل به وزارت بهداست ارائه کنیم.) ماسک های تولید شده در این مجموعه از نوع سه لایه و فلت فولد (Flat fold) است که هر دوی آنها با وجود قدرت فیلتر بالای ۹۰ درصد ذرات ۳۰۰ نانومتری، تنفس پذیری مناسبی دارند و در نتیجه نیازی به سوپاپ خروج هوای بازدم ندارد؛ ویژگی ای که این ماسک ها را به گزینه مناسبی برای استفاده بیماران و کادر درمانی تبدیل کرده است.

 نکته ای که باید به آن توجه شود این است که استفاده از ماسک های سوپاپ دار -که به اشتباه آنها را ماسک های فیلتردار می نامیمبرای افراد مبتلا به بیماری های تنفسی ویروسی مانند کووید-۱۹ نمی تواند مؤثر باشد، زیرا سوپاپ موجود روی ماسک هنگام بازدم فرد به یک باره نفس آلوده به ویروس را به فضای خارج از ماسک می فرستد. بنابراین استفاده از ماسک های سوپاپ دار برای بیماران مبتلا به آلودگی های ویروسی توصیه نمی شود.

نادری با اشاره به کارایی بالای ماسک های مجهز به نانوالياف تصریح می کند: «ماسک نانویی در صورت استفاده روزانه در محیطهای غیر آلوده حتی تا چند روز می تواند کارایی خود را حفظ کند. اما با توجه به ملاحظات خاص بهداشتی در خصوص کووید-۱۹ این ماسک ها در مراکز درمانی و برای کادر درمانی که در مواجهه با بیماران قرار دارند نباید بیش از چهار ساعت مصرف شود.

 به همین دلیل نیاز کشور در این روزها به ماسک های تنفسی مناسب بسیار زیاد است. اما از آنجاکه فناوری، دستگاه ها و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید این ماسک ها کاملا ساخت ایران هستند، در این شرایط که همه کشورها را با بحران ماسک مواجه کرده، می توانیم با حداکثر توان در جهت رفع نیاز کشور به ماسک تلاش کنیم. هرچند اگر پیش از این بحران، حمایت های مورد نیاز برای توسعه ظرفیت مجموعه ها صورت گرفته بود، از این شرایط آسوده تر عبور می کردیم.»

منبع: گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری