کرونا بهانه خوبی برای فعالان زیست‌بوم فناوری و نوآوری شد تا بتوانند با نمایش توانمندی‌ها و دانش خود، هم به نیازهای داخلی پاسخ دهند و هم قدرت و توان خود را به رخ جهان بکشند. یکی از محصولات پرکاربرد این روزهای کشور دماسنج‌هایی هستند که برای سنجیدن دمای بدن افراد و اطمینان از بیمار نبودن آن‌ها به کار می‌آیند.

دماسنج‌هایی که در دو نوع تماسی و غیر تماسی ارائه می‌شوند و دماسنج‌های مایع در شیشه(جیوه‌ای)، دماسنج‌های نواری(از نوع دماسنج‌های سطحی)، دماسنج‌های دیجیتالی و دماسنج‌های غیر تماسی(IR) از انواع پرکاربرد آن‌ها محسوب می‌شوند.

آزمایشگاه کالیبراسیون بهینه فرآیند آزما هم در روزهایی که این محصول کاربرد بیشتری دارد و از اسفندماه سال گذشته اقدام به توسعه تحقیقات و خدمات خود درباره کالیبراسیون دماسنج‌های پزشکی غیر تماسی کرده است. اتفاقی که برای نخستین بار در کشور محقق شده است.

بنا به گفته مهدی نورس مدیرعامل این آزمایشگاه دانش‌بنیان، ﯾﮑﯽ از ﺳﺮﯾﻊ‌ﺗﺮﯾﻦ، ﺳﺎده‌ﺗﺮﯾﻦ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‌ﺗﺮﯾﻦ تب‌سنجی‌ها، اندازه‌گیری دﻣﺎی ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﻣﺎﺳﻨﺞ مادون‌قرمز است ﮐﻪ ﺑﺪون ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و بافاصله از ﺷﺨﺺ ﻣﯽ‌ﺗﻮاﻧﺪ دﻣﺎي بدن او را اندازه‌گیری کند. این نوع دماسنج با توجه به نوع انتقال ویروس کووید 19، بهترین نوع تجهیز اندازه‌گیری دمای بدن است.

این نوع دماسنج‌ها برای اندازه‌گیری متناوب دمای بیمار و نظارت بر آن با استفاده از یافتن شدت تابش حرارتی بین نمونه اندازه‌گیری و حسگر کار می‌کنند. در این مدل مشخصات و ارزیابی دمای داخلی بدن از طریق اندازه‌گیری میزان انتشار حرارتی از مجرای گوش نشان داده می‌شود. شرایط اجرا برای اندازه‌گیری غیر تماسی دمای پوست هم توسط این دماسنج‌ها فراهم شده است.

این فعال دانش‌بنیانی ادامه می‌دهد: با توجه به گستردگی فعالیت و کاربرد عمومی این دماسنج‌ها و اهمیت بررسی صحت آن‌ها، این آزمایشگاه پس از بررسی‌های لازم اقدام به گسترش فعالیت و کالیبراسیون این دماسنج‌ها کرد. آزمون‌های عملکردی این دماسنج‌ها بر اساس استانداردهای بین‌المللی صورت گرفته است.  

دماسنج غیر تماسی پزشکی دو نوع اندازه‌گیری مجزا دارد. اندازه‌گیری دمای بدن و اندازه‌گیری دمای سطح پوست.

اندازه‌گیری دمای پوست کاربردهای خاصی در تعیین دمای سطح بدن انسان دارد. این درجه حرارت تا حد زیادی به جریان خون پوست و شرایط محیطی بستگی دارد. بنابراین، دمای پوست نمی‌تواند به‌طور مستقل با دمای داخلی بدن در ارتباط باشد.

درجه حرارت بدن به‌طور سنتی توسط دماسنج‌های تماسی در نقاط مختلفی از بدن مانند دهان، مقعد یا زیر بغل اندازه‌گیری می‌شود. اغلب این سایت‌ها، دمای هسته بدن را با دقت لازم نشان نمی‌دهند. بنابراین، در طی اقدامات جراحی و در بخش مراقبت‌های ویژه، درجه حرارت به‌طور مکرر در شریان ریوی(PA)، مری دیستال، مثانه ادراری یا روی غشای پرده صماخ اندازه‌گیری می‌شود که مکان‌های دمای هسته شناخته می‌شوند.

با توجه به محدودیت‌های فیزیولوژیکی و عملی، تنها کانال شنوایی(گوش)، ازجمله غشای پرده صماخ برای تشخیص متداول مادون‌قرمز غیر تماسی(IR) مناسب است. کانال شنوایی یک حفره تقریبا ایده‌آل برای اندازه‌گیری دمای بدن IR است. این نقطه از بدن در اثر تنفس، غذا خوردن، نوشیدن یا سیگار کشیدن تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.

ازنظر تشریحی، این مجرا یک لوله کمی خمیده به طول 3.5 سانتی‌متر در یک بزرگسال است. این مجرا از قسمت خارجی به‌خوبی عایق‌بندی شده است و در مجاورت شریان‌ها و رگ‌های اصلی مغز قرار دارد. از هیپوتالاموس، که مرکز تنظیم حرارتی بدن است، فقط در حدود 3.5 سانتی‌متر فاصله دارد. دمای پرده صماخ یک اندازه‌گیری شناخته‌شده از دمای هسته است و غشای آن یک سایت هسته دما محسوب می‌شود. دمای کانال گوش که توسط یک دماسنج IR  اندازه‌گیری می‌شود نسبتا نزدیک به غشای پرده صماخ است و به‌طور قابل‌توجهی تحت تاثیر التهابات موضعی قرار نمی‌گیرد. قسمت داخلی کانال گوش به‌سرعت نشان‌دهنده تغییرات پویا در دمای هسته است.

نورس در ادامه با اشاره به تفاوت نوع صنعتی و پزشکی دماسنج‌های غیرتماسی، بیان می‌کند: برخلاف انواع صنعتی دماسنج‌های IR که عملکرد آن‌ها می‌تواند به‌طور کامل با یک منبع تابش حرارتی استاندارد (یک جسم سیاه) ارزیابی شود، صحت یک دماسنج غیر تماسی مادون‌قرمز پزشکی باید علاوه بر این، در شرایط واقعی شامل اندازه‌گیری دما از بیماران نیز ارزیابی شود.

وی ادامه می‌دهد: این امر نیاز به استفاده از یک پروب دمایی تماسی مرجع قرار داده شده در بدن بیمار دارد. ترجیحا چنین پروب مرجعی باید در درون بدن قرار بگیرد که دارای دمای بدن شناخته‌شده یا دمای بدن نزدیک به هسته باشد، مانند شریان ریوی، مثانه ادراری یا غشای پرده صماخ. از طرف دیگر، دمای مرجع ممکن است از مکان‌های سنتی اندازه‌گیری دما مانند حفره دهان یا روده بزرگ به دست آید.

مدیرعامل این آزمایشگاه دانش‌بنیان ادامه می‌دهد: دماسنج IR  باید حداقل دارای یک حالت تنظیم باشد که در آن دما با تنظیم اندازه‌گیری مستقیم از کانال گوش با توجه به هسته مرجع انتخاب و یا سایت بدن غیر هسته نمایش داده شود.

به گفته وی، مکان‌های سنتی بدن که به‌طورمعمول توسط متخصصان پزشکی و عموم مردم برای ارزیابی دمای انسان مورداستفاده قرار می‌گیرند، خوانش‌هایی را ارائه می‌دهند که با دمای هسته متفاوت است. دمای مکان بدن(به‌عنوان‌مثال دهان یا روده بزرگ) ممکن است پایین‌تر یا بالاتر از دمایی باشد که از هسته اندازه‌گیری می‌شود.

وی همچنین بیان می‌کند: به‌عنوان‌مثال، درجه حرارت معمولی دهان به‌طور متوسط 0.4 درجه سلسیوس و دمای زیر بغل 0.7 درجه پایین‌تر از اندازه‌گیری هم‌زمان شریان ریوی است. جبران مکان فیزیولوژیک برای یک فرد در شرایط مشخص، ویژه همان فرد است. این امر ممکن است به سن و اندازه بیمار، نوع بیماری‌ها، فعالیت‌های بدنی و بسیاری از عوامل دیگر بستگی داشته باشد، اما به ابزارهای مورداستفاده برای اندازه‌گیری دما بستگی ندارد.

زمانی که یک دماسنج IR  تحت شرایط مختلف دما و رطوبت محیط کار می‌کند، خطای آزمایشگاهی نشان می‌دهد که میزان خطای داخلی سیستم، رانش‌ها و مقاومت ساختاری، به همراه سایر عدم قطعیت‌ها در اندازه‌گیری دما، تا چه میزان ممکن است به نزدیکی دمای اندازه‌گیری شده با دمای واقعی کمک کند.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری