واسطه‌­های نوآوری فقط عرضه­‌کنندگان و متقاضیان یک محصول فناورانه را بهم وصل نمی­‌کنند، بلکه در بسیاری موارد شکل‌­گیر "همکاری‌­های فناورانه" و "شبکه‌های نوآوری" هم مرهون خدماتی است که این واسطه­‌ها ارائه می­‌کنند. توضیح این مساله به این شکل است که وقتی شرکت الف، نیاز فناورانه خود را به واسطه نوآوری منتقل می­‌کند، محتمل است که واسطه بتواند تامین ­کننده‌­ای را برای برآوردن آن تقاضا پیدا کند. اما اگر تامین‌­کننده‌­ای وجود نداشت، چاره چیست؟ در این طور مواقع واسطه‌­ها، به سرعت و بر اساس تحلیلی که از سطح توانمندی آن فناوری یا کالای فناورانه در سطح جامعه در دسترس خودشان دارند، اقدام به طرح‌ریزی یک همکاری فناورانه به منظور برآورده کردن آن نیاز می‌­کنند. مثلا ممکن است فناوری مورد تقاضا تا مرحله آزمایشگاهی توسعه پیدا کرده باشد و اینک برای توسعه مراحل آتی نیازمند یک تیم مهندسی، یک سرمایه‌­گذار صنعتی و یک تیم متخصص تجاری‌­سازی باشد. واسطه‌­های نوآوری اینجا وارد عمل می‌شوند و چنین همکاری و ائتلافی را حول محور محقق ساختن و تجاری‌­سازی یک فناوری شکل می­‌دهند.

 

این جالب این است که واسطه­‌های نوآوری هم برای شرکت‌­های بزرگ ارزش­‌آفرین­‌اند و هم برای شرکت‌­های نوآفرین و نوپا.

شرکت‌­های بزرگ به واسطه‌­ها نیازمندند چون عموما در دایره بسته بنگاه خود قفل شد‌ه‌­اند و چندان از اوضاع و احوال شرکت‌های نوپا که می‌­توانند خون تازه‌­ای در رگ­‌های سازمان­‌های بزرگ و فرسوده جاری کنند، مطلع نیستند. از سوی دیگر، مشکل همیشگی استار‌ت‌­آ‌‌‌‌پ‌ها و شرکت‌های نوآفرین این است که دستشان به شرکت‌­های بزرگ نمی‌­رسد و یا اگر برسد با مانع عدم اعتماد و باور شرکت‌­های بزرگ به توانمندی­‌هایشان مواجه می‌­شوند. در هر دو سو، این واسطه­‌های نوآوری هستند که می­‌توانند شکاف بوجود آمده را پر کنند: از یکسو پنجره فرصت شرکت‌­های نوپا و نوآفرین را به روی شرکت‌­های بزرگ بگشایند و از سوی دیگر فرصت ارایه و معرفی این بنگاه‌­های نوآفرین را نزد بنگاه‌های بزرگ و برای آن‌ها فراهم آورند.

 

با این­‌حال، کسب‌­وکار واسطه‌­گری نوآوری، کسب­‌وکار بی دردسری نیست. آن‌ها از یکسو باید بر بحران بی­‌اعتمادی بنگاه‌­های بزرگ غلبه کنند و به آ‌نها بباورانند که می­توانند فرصت‌­های جذاب و نابی را پیش روی آن‌ها بگشایند. از سوی دیگر باید بر روحیه بی‌­اعتمادی فناوران و مخترعان جوان غلبه کنند و آن‌ها را قانع سازند که تا بخشی از دانش یا ابتکار خود را افشا نکنند، هیچ واسطه­‌ای نخواهد توانست به آن‌ها برای خرید اختراعشان، یا تامین مالی برای تکمیل و نهایی‌­سازی آن کمک کند. مخترعان و فناوران جوان در همه بوم­‌ها (و نه صرفا زیست­‌بوم کشورهای در حال توسعه)، با نگرانی افشاء و سرقت ایده­‌هایشان مواجه هستند، و این در حالی است که واسطه نوآوری برای کمک به مخترع جوان لاجرم نیاز دارد تا قدری از ایده او بیشتر بداند تا بتواند مسیر مناسب برای تجاری‌­سازی یا تامین مقدمات لازم برای نهایی‌­سازی کارش را طراحی نماید. چالش سومی که پیش روی واسطه­‌های نوآوری است، چالش "دور خوردن" است. واقعیت این است که اگر طرفین عرضه­‌کننده و متقاضی نوآوری به حداقل‌­هایی از اخلاق حرفه‌­ای ملتزم نباشند، احتمال اینکه به قول قدیمی‌­ها شیطان گولشان بزند! و تصمیم بگیرند واسطه بخت برگشته را دور بزنند، هست. به طور طبیعی برای جلوگیری از بروز این قبیل خطاها، دولت­‌ها باید با وضع قوانین و مقررات لازم حمایت عملی و لازم را از این کسب­‌وکارها بعمل آورند. متاسفانه مانند بسیاری حوزه­‌های دیگر، وضعیت نهادی کشور برای حمایت از این قبیل مشاغل نو فراهم نیست، در نتیجه واسطه‌­های نوآوری مجبورند دست به تهیه و طراحی "تنظیمات اختصاصی" بزنند، یعنی قواعد بازی را خودشان تنظیم کنند، کاری که هم هزینه زیادی برای آنها دارد و هم احتمال آزمون و خطا در آن بالاست.

 

موضوع واسطه­‌های نوآوری موضوعی است که در ادبیات نوآوری در دنیا بدان توجه گردیده است، هرچند با عناوین مختلف نظیر مرزبان (boundry spanner)، میانجی (intermediary)، واسطه (broker)، شریک(partner)، بهم­رسان (matchmaker) از آن‌ها یاد شده است. به عنوان نکته آخر ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که کسانی این روزها تلاش می­‌کنند کسب­‌وکار واسطه­‌گری نوآوری را به اپلیکشین­‌ها یا تارنماهای اینترنتی بسپرند. در مورد میزان موفقیت این فرآیند به مطالعات جامعی برخورد نکرده­­‌ام، اما پیش‌­بینی من این است که همان‌طور که فناوری ویدیوکنفرانس نتوانست جای جلسات حضوری را بگیرد، وبگاه‌­های اینترنتی نیز نخواهند توانست جای واسطه­‌های انسانی را بگیرند، بلکه حداکثر می‌­توانند تکمیل­‌کننده و تسهیل­‌کننده کار واسطه­‌های انسانی باشند.