این روز‌ها در حالی که در ایام چهل‌ویکمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی هستیم، همه جا حرف از دستاورد‌های انقلاب است. اینکه چه داشته‌ایم و چه به‌دست آورده‌ایم نقل هر محفلی است.

در طول این چهار دهه که از روز‌های انقلاب می‌گذرد باوجود توطئه‌های بی‌شمار دشمنان در همه حوزه‌ها و ابعاد، نظام اسلامی با اقتدار به سمت قله‌های پیشرفت مادی و معنوی حرکت کرده است.

از اقتدار نظامی گرفته تا پیشرفت‌های علمی، از پرتاب ماهواره‌ها به آسمان تا علوم تازه و نوپایی که حتی همان چهار دهه قبل هم در هیچ کجای جهان مطرح نبودند. فناوری نانو یکی از معدود فناوری‌هایی است که در دوران پیش از انقلاب اسلامی، حتی در سطح دنیا هم مطرح نبود؛ امّا اکنون با وجود اینکه زمان زیادی از ظهور این فناوری در دنیا نمی‌گذرد، جمهوری اسلامی ایران با علم فناوری نانو همراه شده و امروزه ایران ششمین کشور پیشرو دنیا در زمینه تولیدات فناوری نانو است.

تجربه موفق برای کشور
«خوشبختانه مسأله فنّاوری نانو یک تجربه موفّقی است برای کشور ما و نشان‌دهنده این است که وقتی یک مجموعه علاقه‌مند و دلسوز و بامعرفت به کار متمرکز می‌شوند روی یک نقطه خاصّی و کار را با برنامه پیش می‌برند، پیشرفت‌های محسوس و جهش‌واری در آن کار به‌وجود می‌آید.»

این بخشی از صحبت‌های مقام معظم رهبری در حاشیه بازدید از نمایشگاه دستاورد‌های فناوری‌های نانو در ۱۱‌بهمن‌ماه‌۹۳ است. پیشرفت‌های علمی و دستیابی جمهوری اسلامی به برخی فناوری‌های نوین در سال‌های اخیر، به‌گونه‌ای حیرت‌انگیز است که غربی‌ها را به شدت نگران کرده و یکی از علل تشدید فشار‌ها و کارشکنی‌های آنان بر ایران اسلامی با بهانه‌هایی از جمله موضوعات هسته‌ای و رشد موشکی و تشدید تحریم‌ها؛ جلوگیری از پیشرفت‌های ایران است.

در دهه‌۵۰ شمسی نزدیک به ۷۰‌درصد از مردم کشور بی‌سواد یا کم سواد بودند و این روز‌ها درحالی که پنجمین دهه از انقلاب را پشت سر می‌گذاریم نزدیک به ۲‌درصد از دانشمندان جهان را جوانان ایرانی تشکیل می‌دهند.

علم نانو تحولات بزرگی را در جهان ایجاد کرده و در ایران این نوع علم از جایگاه و موقعیت خوبی برخوردار شده است. با توجه به حوزه‌های کاربرد نانو از قبیل تولید و انباشت دارو، تشخیص بیماری‌ها، سم‌زدایی از آب، افزایش بهره‌وری در کشاورزی، انباشت و نگهداری محصولات کشاورزی و مواد غذایی، کنترل آفات و سالم‌سازی هوا، در آینده آثار این دستاورد‌ها در زندگی مردم قابل‌لمس خواهد بود. در حال حاضر، ۳۳۰‌قلم و محصول در حوز فناوری نانو ایران تولید شده که این محصولات به ۱۵‌کشور صادر می‌شود.

تعداد ثبت اختراعات نانوفناوری ایران کشور ما ایران تا پایان سال‌۲۰۱۸، مجموعاً ۲۳۹‌اختراع مرتبط با فناوری نانو دردفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا منتشر کرده است. علاوه بر این، در همین سال۴۲‌اختراع نانویی دیگر در حال ثبت در این دفتر بودند که در مجموع ۶۰‌پرونده ثبت اختراع می‌شوند.

بر این اساس رتبه ایران در پتنت‌های ثبت شده در سال‌۲۰۱۸ بیست‌و‌سوم است. نسبت تعداد پتنت‌ها به تعداد مقالات نانو نشان می‌دهد که ایران در زمینه نوآوری و تولید فناوری نانو همانند تولید علم موفق نبوده و ۰.۶ پتنت نانویی در ازای هر ۱۰‌مقاله نانو ثبت شده است. البته افزایش نرخ ارز در سال‌۹۷ و مشکلاتی که درثبت بین‌المللی اختراعات فناوران ایرانی و ورود محصولات ایرانی به بازار‌های خارجی وجود دارد، این شاخص را تحت تأثیر جدی قرارداده است.

بازار نانوی ایران
بنا بر آخرین آماری که از سوی ستاد نانوی کشور ارسال شده است، در حال حاضر ۲۱۲‌شرکت صنعتی دانش بنیان در زمینه نانو در کشور فعال هستند و محصولات نانو را تولید می‌کنند که این شرکت‌ها در سال‌۹۷، بالغ بر ۵۸۰‌محصول مبتنی بر فناوری نانو تولید کرده‌اند که تمام تاییدیه‌ها را گرفته و وارد بازار شده‌اند.

محصولات نانوی این شرکت‌ها به بیش از ۴۵‌کشور دنیا از جمله کشور‌های پیشرفته از قبیل کره جنوبی، استرالیا، چین، مالزی، اندونزی، روسیه، ترکیه و کشور‌های همسایه، کشور‌های اروپایی مثل انگلیس، آلمان، اسپانیا، فرانسه، آمریکای لاتین، کانادا و کشور‌های آفریقایی صادرمی‌شوند؛ بنابراین جغرافیای صادرات محصولات مبتنی برفناوری نانو بسیار گسترده است.

از این تعداد شرکت‌های فعال در زمینه نانو در کشور ۳۳‌درصد شرکت‌ها در این حوزه مواد نانو هستند. ۱۲‌درصد در حوزه دارو و سلامت و ۱۲‌درصد در حوزه ساخت‌و‌ساز مشغول به فعالیت هستند.

شرکت‌های نانوفناوری چه چیز‌هایی تولید می‌کنند؟
در حوزه فناوری سلامت و بهداشت نزدیک به ۳۰‌شرکت فناوری مشغول به فعالیت هستند که با استفاده از فناوری نانو موفق به ارتقای محصولات این حوزه شدند. تولید کیت‌های تشخیص سرطان، دستمال کاغذی آنتی باکتریال، ماده ضد‌عفونی‌کننده با عنوان «سیلوسپت»، ماسک‌های تنفسی برای جذب بیشتر ریزگرد‌ها از جمله دستاورد‌های این حوزه است.

داروی ضد سرطان «سنادوکسوزوم» با هدف قرار دادن موتور‌های سرطانی از جمله دستاورد‌های محققان در حوزه نانو است. کاهش عوارض جانبی، پایین بودن قیمت نسبت به نمونه‌های مشابه از جمله مزیت‌های رقابتی این دارو به شمار می‌رود.

علاوه بر آن بیش از ۴۰‌شرکت در زمینه تولید نانو مواد مشغول به فعالیت هستند که محصولاتی، چون نانو کلوئید نقره، نانو امولاسیون، پودر سیلیس، آلومینا به‌عنوان کاتالیست، ایروژل با کاربرد عایق صوت، حرارت و گرانول را عرضه کرده‌اند. ۴۷‌شرکت نیز موفق به طراحی و ساخت تجهیزات آزمایشگاهی شدند. میکروسکوپ روبشی نیروی‌اتم (AFM)، میکروسکوپ تونلی روبشی (STM)، اسپکترومتر، دستگاه طیف‌سنجی مرئی و فرابنفش UV-Vis، دستگاه لایه نشان چرخشی (Spin Coater) کروماتوگرفی و سونیکاتور (هموژنایزر) از جمله دستاورد‌های این شرکت‌ها در این زمینه است.

هشت شرکت فناوری در حوزه تجهیزات صنعتی نانو محصولاتی، چون دستگاه پوشش‌دهی به روش‌PVD برای پوشش دکوراتیو رنگی و دستگاه پلاسما سرد برای آب گریز و آب دوست کردن سطوح را عرضه کردند. هفت شرکت فناور در حوزه آب و انرژی نیز با دستیابی به دانش فنی فناوری اسموز معکوس برای حذف انواع آلاینده‌ها از آب، الکترودیالیز برای حذف نمک از آب و نانو کویتاسیون برای حذف فلزات سنگین نیترات و آرسنیک از آب محصولاتی وارد بازار کرده‌اند.

فیلتر خودرو با کارایی و جذب بالاتر گرد و غبار، پلی پروپیلین با استحکام فیزیکی و مکانیکی بالاتر، سره جوش با ویژگی هدایت حرارتی و الکتریکی بهتر، روغن موتور با ویژگی کاهش اصطکاک قطعات موتور و نانو کولانت به‌عنوان مبدل حرارتی رادیاتور از جمله دستاورد‌های چهار شرکت فناوری در حوزه خودرو است.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان