گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس؛ وقتی یک فناوری راهبردی بخواهد بومی شده و برای بار اول در داخل کشور تولید شود، با مشکلاتی مواجه است که در بسیاری از اوقات منجر به شکل‌ گیری یک بن‌ بست در مسیر بومی‌سازی و تولید انبوه آن می‌شود. پیچیدگی ساخت، عدم وجود تقارن اطلاعاتی کامل نسبت به محصول مورد نظر، نبود اطلاعات کافی از ظرفیت‌های مختلف کشور و همچنین عدم اطمینان به محصولات تولید داخل سبب شده که تولید بار اول تجهیزات و فرآیندهای استراتژیک و راهبردی در این زمینه به بن بست بخورد. در این شرایط، خلاء وجود یک نهاد رگولاتور بین نیازهای فناورانه و پاسخ‌های موجود در کشور کاملاً حس می‌شود.

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تکیه بر داده‌هایی که طی سال‌های اخیر در زمینه توانمندی شرکت‌های  دانش‌بنیان  شناسایی کرده و همچنین شناسایی نیازهای راهبردی صنعت به پلی بین صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان تبدیل شده که می‌تواند به عنوان نهاد تنظیم گر عمل کند. در این خصوص با       « آلبرت بغزیان» ، استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفتگو کردیم.

تولید تجهیزات راهبردی ضروری است

بغزیان ضمن تأیید ضرورت تولید تجهیزات راهبردی در داخل کشور تصریح کرد: ما باید به شناسایی افرادی بپردازیم که جلوی تصمیمات مربوط به تولید تجهیزات راهبردی و کالاهای مورد نیاز را در داخل کشور می‌گیرند. متاسفانه سود در واردات است و منفعت برخی افراد در این است که کالاها و تجهیزات را با دلار ارزان وارد کنند و در بازار آزاد به فروش برسانند. باید جلوی این اقدامات را بگیریم. اگر به سمت تولید نیازهای خود نرویم، صنعت رونق نمی‌ گیرد و برای همیشه به این قطعات، کالاها و تجهیزات راهبردی وابسته خواهیم ماند. بنابراین، نمی‌توانیم به این که تولید تجهیزات راهبردی در داخل کشور چقدر اهمیت دارد، عدد خاصی بدهیم و میزانی برایش مشخص کنیم. این موضوع  به صورت  مطلق اهمیت دارد و ضروری است که به سمت تولید تجهیزات راهبردی مورد نیاز کشور گام برداریم. در این راستا، نیاز است با موانع برخورد کنیم و آن‌ها را از سر راه برداریم.

ضرورت توجه ویژه به تولید بار اول

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اینکه سازمان‌ها و نهادهای مختلف چقدر به تولید بار اول اهمیت دهند و  آن را  جدی بگیرند، اهمیت دارد. هر حلقه‌ای می‌تواند یک مانع باشد و مشکل آفرینی کند. ممکن است بودجه‌ای دریافت شود اما برای ساخت تجهیزات هزینه نشود. یا ممکن است بودجه دریافت شود اما در عمل به این نتیجه برسند که ایده مورد نظر را نمی‌شود تجاری سازی کرد. اینها مشکلاتی است که در عمل پیش می‌آید و باید برایش چاره اندیشی کرد. البته شاید در برخی موارد خاص بهتر باشد که آن کالا یا تجهیزات را وارد کنیم، زیرا تولید آن در داخل کشور هزینه بالایی دارد و وارداتش به صرفه‌تر است. اما کشوری مانند ایران که در عرصه قطعه سازی ادعا دارد، باید بتواند خودش را ثابت کند و تا جایی که امکان دارد و به لحاظ اقتصادی به صرفه است، نیازهای داخلی را برطرف کند.

قانون حذف تشریفات و مقررات مناقصه، بهانه‌ها را از بین می‌ برد

بغزیان در ادامه گفت: برخی مدیران برای استفاده از تولیدات داخلی به بهانه‌هایی مانند مقررارت، بروکراسی اداری و… اشاره می‌کنند. قانون حذف تشریفات و مقررات مناقصه برای تولیدات بار اول این بهانه جویی‌ها را از بین می‌برد و فضای مناسبی برای استفاده از تولیدات داخلی توسط شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی به وجود می‌آورد. این قانون نوعی مانع زدایی از خرید محصولات، کالاها و تجهیزات دانش‌بنیان تولید بار اول در کشور است. البته در عمل در برخی زمینه‌ها این قانون اجرا نمی‌شود. ممکن است در عرصه خاصی منافع برخی افراد در میان باشد و نگذارند که تولید داخلی اتفاق بیفتد یا از تولیدات در سازمان‌های دولتی استفاده شود. نباید تصور کنیم صرف قانونگذاری مشکل حل شده و تشریفات به طور کامل برای تمامی تولیدات بار اول از میان برداشته می‌شود. اما به طور کلی قوانین این چنینی می‌تواند تسهیل گر باشند.

تنظیم‌ گری یک امر بین سازمانی است

وی در پایان خاطرنشان کرد: ایفای نقش رگولاتوری در زمینه تولیدات بار اول یک امر بین سازمانی است. مثلاً  معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری  می داند که چه شرکت‌هایی می‌توانند به ساخت تجهیزات راهبردی مورد نیاز کشور اقدام کنند. وزارت صنعت نیز از نیازهای صنایع اطلاع دارد. این نهادها در همکاری با یکدیگر می‌توانند به تنظیم گری در حوزه تولیدات بار اول بپردازند. ایجاد یک کمیته مشترک با حضور نمایندگان معاونت علمی و فناوری و وزارت صمت می‌تواند در این زمینه کارگشا باشد.